خداوند حکیم و علیم در آیه 186 سوره بقره، شرط اصلی اجابت دعا را اجابت دعوت خدا و ایمان عملی به خدا اعلام فرموده است:
"وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖفَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ"
"و هنگامی که بندگان من، از تو در باره من سؤال کنند، (بگو:) من نزدیکم! دعای دعا کننده را، به هنگامی که مرا می خواند، پاسخ می گویم! پس باید دعوت مرا بپذیرند، و به من ایمان بیاورند، تا راه یابند "
همچنین، خداوند رحمان و رحیم در آیه 155 سوره بقره، آزمایش همه مردم در امور مختلف زندگی دنیوی را جهت مشخص شدن استقامت کنندگان در ایمان به خدا را اعلام فرموده است: "وَلَنَبْلُوَنَّکُم بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ"
"قطعاً همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، و کاهش در مالها و جانها و میوه ها، آزمایش می کنیم؛ و بشارت ده به استقامت کنندگان"
خدا فرموده است "ادعونی استجب لکم" ولی آزمایش انسان ها و مؤمنان و مصلحت زمانی و مکانی و شرائط فرد از جهات مختلف از جمله میزان صداقت و حضور قلب و میزان و تداوم گناهان کبیره و حقّ الناس و توبه و انابه به درگاه خدا در اجابت دعا در دنیا دخیل هست.
چاره بی جواب ماندن دعاها، توبه و انابه و وارسی اعمال در محضر خداست تا دریافت بخشش الهی و رفع بلاها و زدودن غم و اندوه ممکن شود. اگر مصلحت الهی در رفع مشکل در دنیا باشد، قطعا این راه جواب می دهد.
محاسبه نفس و برگشت به گذشته اعمال، مانع بزرگی درعادت شدن گناهان کبیره و صغیره و توان توبه هست.
این روزها آسمان نزدیک است، لحظه ها را دردریاب
